Konuşma Bozuklukları

NÖROLOJİK GELİŞİM BASAMAKLARINDA BOZUKLUKLAR

Aysun Hanım yanındaki oğlu Emre ile birlikte Aile Sağlığı Merkezine geliyor.

Aysun Hanım: Doktor hanım, oğlum Emre şu anda 3 yaşında anne, baba gibi tek kelimeler dışında konuşmuyor. İsteklerini göstererek anlatmaya çalışıyor. Yaşıtlarına bakıyorum cümle kuruyorlar, isteklerini gayet güzel anlatabiliyorlar. Bu durum beni endişelendiriyor. Acaba çocuğumun önemli bir rahatsızlığımı var? Yoksa geçici bir durum olup zamanla yaşıtları gibi olabilecek mi?   Bu konuda bana yardımcı olabilir misiniz?

Dr. Derya: Geçmiş olsun. Buyurun oturun. Sizinle Emre’nin durumu hakkında biraz konuşalım. Çocuğunuzun doğumunda problem yaşadınız mı? Zamanında mı doğdu? Kuvöz de kaldı mı? Bu sorularımı cevaplarsanız sanırım size daha iyi yardımcı olabilirim.

Aysun Hanım: Oğlum zamanında normal yolla doğdu. Doğumda 3500 gr idi ve hiçbir problemi olmadı. Emmesi iyiydi. Hastanede kalmadık.

 Dr. Derya: Gelişimi nasıldı? Başını dik tutması, oturması, yürümesi, konuşması ne zaman oldu hatırlıyor musunuz?

Aysun Hanım: Başını 2 aylıkken dik tutuyordu, 6 aylıkken elleriyle destek alıp oturdu 7-8. ayında desteksiz oturdu.  Anne, baba, mama diyordu. On dört aylıkken yürüdü.

Dr. Derya: Çocuğunuz söylenenleri anlıyor, komutları uygun şekilde yerine getiriyor mu?

Aysun Hanım: Evet doktor hanım çocuğum söylediklerimi gayet iyi anlıyor ve yapıyor, tek problemi birkaç kelime söylüyor cümle kuramıyor.

Dr. Derya: Peki ailede çocuğunuz gibi konuşması geciken kişiler var mı?

Aysun Hanım: Evet. Emre’nin babası da geç konuşmuş. Babaannesi’’Torunumun hiçbir şeyi yok! Onun babası da böyleydi. Zamanla düzelir’’ diyor. Fakat içim rahat etmediği için size danışmak istedim doktor hanım.

Dr. Derya: Tamam anlaşıldı. Size yardımcı olmaya çalışayım.

İLETİŞİM BOZUKLUKLARI

            Dil, belli bir toplumda yaşayanlar tarafından üzerinde uzlaşmaya varılmış semboller ve bu sembollerin nasıl bir araya getirileceğini gösteren kurallar bütünüdür. İnsanlar arasında geçerli olan geleneksel iletişim biçimi, dilin sembollerinin sözel ifadelerle seslendirildiği motor eylem olan konuşmadır (1). Dil gelişimi, insanlarda bilişsel ve sosyal gelişimin temel öğesidir. Dile özgü konuşma seslerini ayıt etme ve anımsama, konuşmaları dinleyerek sözcükleri bir araya getirme kurallarını keşfetme, kavramları ses örüntüleriyle birleştirme, ses çıkarmayı sağlayan organları kontrol etme ve düşünceleri sözcüklere dönüştürme yeteneği gibi pek çok bilişsel beceriyle ilişkilidir. Sözel dilin konuşmaya yansıması nedeniyle dil ve konuşma terimleri çoğu zaman eş anlamlı kullanılır (2).

            Sözel dil ve konuşma bireyler arası iletişimi sağlayan en önemli araçtır. Çocuğun belli bir yaşa geldiği halde, konuşmaya başlayamaması ya da yaşıtlarına göre geride kalması, işaretle veya tek sözcüklerle iletişim kurmaya çalışması ya da cümle kuramaması durumunda konuşma gecikmesi düşünülmelidir (3,4).

 

Konuşmanın normal gelişimi (5)

 

             Konuşmanın normal gelişimi bilinir ise konuşmadaki gecikme ve anormallikler daha kolay fark edilir. Normal gelişim sırası:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 3-4 yaş arası sözcük sayısı 1000’i aşar, öykü anlatıp soru sorabilirler. 4-5 yaşlarında 6-8 sözcüklü düzgün cümlelerle konuşabilirler.6 yaşında sözcük dağarcığı 8000 kelimeyi geçer (2,6,7,8,9,10).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

TABLO-1: YETERSİZ KONUŞMA- DİL GELİŞİMİNİN NEDENLERİ

	*Zeka geriliği * İşitme kaybı *Maturasyonel dil gecikmesi *Sözel anlatım bozukluğu *Beyinin normal yapısında anormallik *Doğumsal sendromlar *Psiko-sosyal yoksunluk *Seçici konuşmamazlık  *Genetik nedenler *Nörogelişimsel olgunlaşmamışlık *Otistik spektrum bozukluğu *Sözel anlatım bozukluğu *Serebral palsi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KLİNİK DEĞERLENDİRME:

Ayrıntılı öykü ve fiziki inceleme konuşma gecikmesi olan çocukların değerlendirilmesinde önemlidir.

Öykü: Gelişim öyküsünü sorgularken dil ile ilgili dönem noktalarının değerlendirilmesi tanıda büyük önem taşır. 12-15. aya kadar babıldaması olmayan, 18. aya kadar basit yönergeleri anlamayan, 2 yaşına kadar konuşmamış, 3 yaşına kadar cümle kurmamış, 4-5 yaşlarında basit öykü anlatmakta zorlanan çocuklarda ayrıntılı değerlendirme yapılması gereklidir.

Eğer gelişimin tüm aşamalarında gecikme söz konusu ise zeka geriliği yönünden araştırma yapılmalıdır. Öykü alınırken, annenin gebelik sırasındaki hastalıklar, doğum travması, enfeksiyonlar ve asfiksi, doğumdaki gebelik yaşı, doğum ağırlığı, ototoksik ilaç kullanımı, psikososyal öykü ve aile öyküsü sorgulanmalıdır (Tablo-1)

 

	**Olgumuzun doğum öyküsünde patoloji yoktu. Annede gebelik sırasında enfeksiyon, ilaç kullanım öyküsü yoktu.

 

 

 

 

 

Fiziksel İnceleme Ve Tarama Testleri:

Çocuğun boyu, kilosu ve baş çevresinin doğru ölçümlerinin düzenli kaydedilmesi gereklidir. Büyüme grafiklerinin uygun parametrelerinin gözden geçirilmesi konuşma gecikmesinin bazı tiplerinin erken tanınmasında yardımcı olabilmektedir. Herhangi bir dismorfik özellik ya da anormal fizik muayene bulgusu var ise not edilmelidir. Görme ve işitme incelemesinin dahil edildiği tam bir nörolojik inceleme yapılmalıdır.

 

Olgunun Fizik Muayenesi:

Şuur açık, dismorfik bulgu yok, Orofarinks ve tonsiller, ağız ve diş yapısı normal. Kalp ritmik üfürüm yok. Tek kelimeleri konuşuyor, söylenenleri anlıyor,  DTR’ ler normoaktif. Ataksi ve nistagmus yoktu

 

 

Ayırıcı tanı için:

Gelişim testleri ve bilişsel testler uygulanmalıdır. Bu amaçla Denver Gelişimsel tarama Testi,

 

            Ankara Gelişim Tarama Envanteri, Denver Gelişim Testi ve Goodenough-Harris İnsan Resmi Çizme Testi uygulanmaktadır. Bu testlerle sosyal, dil, ince motor, kaba motor vs gelişimin çeşitli alanları hakkında bilgi edinilmeye çalışılır. Ayrıca çevresel etkilerde değerlendirilmelidir.

 

TANI DEĞERLENDİRİLMESİ:

            Konuşma geçikmesi olan bütün çocuklara işitmenin değerlendirilmesi gereklidir (11). İşitsel beyin sapı yanıtları işbirliği kurmayan çocuklarda değerlendirmede ve nöron yolunu incelemede önemlidir. Elektroansefalografi ve kromozom analizleri gerektiğinde yapılmalıdır.

 

Olgunun Laboratuvar Testleri:

Tam kan sayımı ve biyokimyasında özellik yoktu. Tiroid fonksiyon testleri ve işitme testi normaldi. Denver gelişim testinde dil alanı değerlendirilmesi, 12 ay ile uyumlu olup diğer parametreler normaldi.

            Gelişimsel dil gecikmesi (matürasyonel gecikme) geç konuşanların önemli bir kısmını oluşturur. Bu sorunda, konuşmayı üretmek için gerekli merkezi nörolojik işlemlemenin olgunlaşmasında gecikme söz konusudur. Erkek çocuklarda daha sık olup matürasyonel geçikme nedeniyle geç konuşanlarda aile öyküsü sıktır (12). Prognoz çok iyidir, buna karşı normal konuşma gelişimi okul başlangıç yıllarına kadar uzayabilmektedir (13).

 

Dr. Derya: Aysun hanım incelemeler sonucunda aile öyküsünün de olması fizik incelemelerin normal olması nedeniyle Emre’nin gelişimsel dil gecikmesi (maturasyonel gecikme) olduğunu düşünüyorum.

Aysun Hanım: Dr hanım tam olarak anlayamadım açıklayabilir misiniz? İleride tamamen düzelecek mi?

Dr. Derya: Bu durum sık gördüğümüz konuşma bozukluklarından biridir. Bu sorunda, konuşmayı üretmek için gerekli merkezi nörolojik işlemlemenin olgunlaşmasında gecikme söz konusudur. Okul çağına kadar normal konuşma genellikle başlamaktadır.

Aysun Hanım: Peki bu durumda ne yapmamız gerekli?

Dr. Derya: Emre’yi kreşe başlatmalısınız. Çocukların arasına karışsın, iletişim kurmaya çalışsın, faaliyetlere katılsın. Bu şekilde çocuğunuzun konuşmasında önemli gelişmeler sağlayacağımıza inanıyorum.

Aysun Hanım: Teşekkür ederim Dr hanım içimi rahatlattınız. Peki kontrole ne zaman gelmeliyiz?

Dr. Derya: Kreşe başlasın 3 aylık aralarla Emre’yi takip edelim.

 

Öneriler: Normal yaşıtları ile temasın sağlanarak konuşmada öğrenmenin sağlandığı ortamların sağlanması önemlidir. Konuşma problemi olan çocukların takip ve tedavisinde Çocuk Psikiyatri ve Çocuk Nörolojisi Bilim dallarının ortak desteği oldukça önemlidir.

 

KAYNAKLAR

1) Topbaş S. İletişim, Dil, Konuşma: Temel Kavramlar. Çocukta Dil ve Kavram Gelişim. S Topbaş (ed) Anadolu Üniversitesi Yayınları, (2000) Eskişehir, ss 1-22.

2) Aras Ş. İletişim Bozuklukları. Köroğlu E, Güleç C. Psikiyatri Temel Kitabı, (2.baskı). Ankara HYB Basım Yayın 2007:777-797.

3) Filipek PA, Accardo PJ, Ashwal S, et al: Screening and diagnosis of autism. Neurology, 2000;55:468-479

4) American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders, 4 th ed. Washington, DC: American Psychiatric Association, 1994:65-78.

5) Tuchman R. Autism. Neurologic Clinics, 2003;21:915-932

6) Çiyiltepe M, Türkbay T. Konuşmanın bileşenleri ve konuşma gecikmesi olan çocukların değerlendirilmesi: Gözden geçirme. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi 2004;89-87.

7) Gürkan K. İletişim bozuklukları. Aysev AS, Taner YI. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları. İstanbul: Golden Print ,2007:327-345

8) Toppelberg CO, Shapiro T, Language disorders: a 10 year research update review. J AM Acad Child Adolesc psychiatry.2000;39;143-152

9) Sadock BJ, Sadock VA, (Çeviri Ed: Aydın H, Bozkurt A) İletişim Bozuklukları, Kaplan Sadock’s Comprehensive Textbook of Psychiatry (8. baskı). Ankara: Güneş Kitabevi, 2007:3136-3163

10) Karacan E: Çocuklarda Dil gelişimini etkileyen faktörler. STED;2000;9:7

11) Coplan J. Evaluation of the child with delayed speech or language. Pediatr Ann 1985 14:203-208

12) Whitman RL, Schwatrz ER. The pediatrican’s approach to the preschool child with language delay. Clin Pediatr 1995; 24:26-31

13) Mc Rae KM, Vickar E. Simple developmental speech delay: a follow-up study. Dev Med. Child Neurol 1991; 33:868-874